De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft op 18 april 2024 het codebesluit prioriteringsruimte bij transportverzoeken gepubliceerd. Met dit codebesluit wordt de Netcode elektriciteit gewijzigd. Met deze wijziging wordt een prioriteringskader en prioriteringsproces vastgesteld, die netbeheerders – in afwijking van het first-come-first-served principe - voortaan moeten toepassen bij de verdeling van schaarse transportcapaciteit.

Het bovengenoemde codebesluit treedt in werking op 1 oktober 2024. Netbeheerders die eerder dan deze datum hun systemen hebben ingericht, mogen al voor 1 oktober 2024 het prioriteringskader en prioriteringsproces toepassen.

Juridisch kader en achtergrond transportschaarste
Op grond van de Elektriciteitswet 1998 (‘E-wet’) rust op netbeheerders de verplichting om eenieder die daarom verzoekt een aansluiting op het elektriciteitsnet te geven en om voldoende transportvermogen aan te bieden op deze aansluiting. Het gaat hierbij zowel om het afnemen van elektriciteit, als bijvoorbeeld bij (duurzame) opwekking van elektriciteit, het invoeden van elektriciteit.

Door congestie op het elektriciteitsnet is het de afgelopen jaren steeds moeilijker geworden voor netbeheerders om te voorzien in voldoende transportvermogen op een aansluiting. Hierdoor zijn er lange wachtlijsten voor transportcapaciteit ontstaan.

In de E-wet is opgenomen dat netbeheerders non-discriminatoir moeten handelen bij de verdeling van deze schaars beschikbare transportcapaciteit. Aan deze verplichting wordt nu door de netbeheerders invulling gegeven door middel van het first come, first served (FCFS) principe. Het FCFS-principe houdt in dat verzoeken om transportcapaciteit op basis van volgorde van binnenkomst door de netbeheerders worden afgehandeld. Netbeheerders maken hierin geen onderscheid voor welk doel transportcapaciteit wordt aangevraagd.

Een strikte toepassing van het FCFS-principe bij verzoeken om transportvermogen wringt nogal eens, bijvoorbeeld waar het aankomt op maatschappelijk zeer waardevolle projecten of aanvragers die met hun project kunnen bijdragen aan de vermindering van congestie die achteraan op de wachtlijst staan. Het gebrek aan beschikbaar transportvermogen leidt zo (mogelijk) tot uitstel of afstel van projecten van groot algemeen maatschappelijk belang omdat deze projecten binnen de FCFS-systematiek geen prioriteit kunnen krijgen.

Wat verandert er met het codebesluit
Netbeheerders zijn vanaf 1 oktober 2024 verplicht om in congestiegebieden het prioriteringskader toe te passen. Aanvragers krijgen hiermee echter niet automatisch voorrang. Zij dienen aan de hand van een prioriteringsverzoek en benodigde bewijsstukken bij de netbeheerder aan te tonen dat zij voorrang moeten krijgen en dragen hiervoor dus de bewijslast. De netbeheerder is verplicht om ingediende prioriteringsverzoeken te beoordelen.

Op basis van het definitieve codebesluit kunnen drie categorieën aanvragers in aanmerking komen voor prioriteit bij hun transportverzoek, te weten categorie 1 (congestie-verzachters), categorie 2 (veiligheid) en categorie 3 (basisvoorzieningen). Bij de ordening van de wachtrij voor transportverzoeken geldt dat toegekende prioriteringsverzoeken van aanvragers in categorie 1 de hoogste prioriteit krijgen, vervolgens categorie 2 en daarna categorie 3.

Een congestieverzachter is een partij waarbij het toekennen van transportcapaciteit aan deze partij leidt tot meer beschikbare transportcapaciteit voor overige partijen, zoals batterijsystemen die zorgen dat er meer capaciteit bij komt voor andere gebruikers. De essentie van een congestie-verzachter is dat andere aanvragers op de wachtlijst voordeel ondervinden van het toekennen van prioriteit aan deze partij. Een net-neutrale partij, een partij die de congestie niet verergert maar ook niet vermindert, is geen congestie-verzachter omdat zij het aantal partijen dat gebruik kan maken van het elektriciteitsnet namelijk niet vergroot.

De tweede categorie betreft veiligheid met als voorbeelden defensie, politie en acute gezondheidszorg.

De derde categorie ziet op meerdere basisbehoeften zoals drinkwater, woningbouw en onderwijs.

Conclusie
De ACM geeft met de wijziging van de Netcode elektriciteit de verplichting aan netbeheerders om maatschappelijke te prioriteren bij de verdeling van schaarse transportcapaciteit. Hiermee dienen netbeheerders voortaan af te wijken van het FCFS-principe in congestiegebieden. Hierdoor zal de schaarse transportcapaciteit beter kunnen worden verdeeld.

Maatschappelijk prioriteren zal echter pas effect hebben op het moment dat er transportcapaciteit te verdelen is. Wanneer een aanvrager (niet zijnde een congestieverzachter) bovenaan de wachtlijst staat betekent dit dus niet automatisch ook dat er capaciteit beschikbaar is voor die aanvrager. Maatschappelijk prioriteren zal dus niet meteen een volledige oplossing bieden voor de schaarse capaciteit op het elektriciteitsnet. Dit betekent dat ook maatschappelijk relevante aanvragers, die met prioriteit boven aan de wachtlijst worden gezet, mogelijk nog steeds moeten wachten op transportcapaciteit. Omdat maatschappelijk prioriteren niet in een klap de congestieproblematiek zal oplossen, zijn andere maatregelen van de netbeheerders en de ACM noodzakelijk om te kunnen voorzien in voldoende transportvermogen. Over deze en andere maatregelen leest u hier in de andere blogs uit deze reeks.

Heeft u vragen naar aanleiding van dit blog? Neem dan contact op met een van onze specialisten.