Het Belgische schenkingsrecht

Een Belgisch fiscaal inwoner die zgn. roerende goederen wil schenken (bijvoorbeeld contant geld, effecten zoals aandelen of obligaties, kunstwerken, edelstenen, fysiek goud, etc.) heeft de keuze:

1. De schenker kan zich tot een Belgische notaris wenden om de akte in België te passeren en registreren;
2. Hij kan naar een buitenlandse notaris gaan om de akte te passeren;
3. Hij kan de activa fysiek overdragen aan de begunstigde; of
4. Hij kan gebruik maken van minder formele vormen van schenking, zoals een overdracht van effecten van zijn effectenrekening naar de effectenrekening van de begunstigde (zgn. bankgift).

De derde en vierde optie worden vaak "indirecte schenkingen" genoemd.

Alleen giften die het voorwerp zijn van een Belgische notariële akte worden – in de huidige stand van de wet – automatisch en verplicht geregistreerd in België. Bij de registratie van de notariële akte wordt schenkingsrecht geheven. De tarieven variëren naargelang het Gewest waar de schenker zijn fiscale woonplaats heeft (bv. 3% in Vlaanderen en Brussel, of 3,3% in Wallonië, voor schenkingen van ouders of grootouders aan kinderen of kleinkinderen).

Voor andere vormen van schenkingen is er momenteel geen verplichting om een geschrift te hebben dat de schenking vervat en dat verplicht in België geregistreerd moet worden. Schenkbelasting is in België alleen verschuldigd indien men zo’n geschrift vrijwillig in België registreert.

Wanneer de schenker echter overlijdt terwijl hij fiscaal inwoner is van België, is er over zijn nalatenschap successierecht of erfbelasting verschuldigd, al naar gelang het geval in Vlaanderen, Brussel of Wallonië. Schenkingen die de overledene minder dan drie jaar voor zijn of haar overlijden heeft gedaan, zijn ook onderworpen aan successierecht of erfbelasting – tegen tarieven die hoger zijn dan de tarieven van het schenkingsrecht – tenzij de schenking in België is geregistreerd en schenkingsrecht in België is betaald.

De 'Kaasroute'

Een typisch instrument voor successieplanning in België werkt als volgt: wanneer de schenker een bepaalde leeftijd bereikt en nog een levensverwachting heeft van minstens drie jaar, schenkt hij of zij roerende goederen aan zijn of haar kinderen en/of kleinkinderen voor een Nederlandse notaris. De Nederlandse notariële akte wordt niet (vrijwillig) geregistreerd in België zodat er dus geen Belgisch schenkingsrecht verschuldigd is. Indien de schenker (meer dan) drie jaar na de datum van de schenking overlijdt, moeten zijn of haar nakomelingen successierecht betalen, maar niet over de waarde van de goederen die drie jaar of meer vóór het overlijden werden geschonken. Deze planningstechniek werd "de kaasroute" gedoopt, waarbij "kaas" verwijst naar de Nederlandse notariële schenkingsakte. In Nederland is geen schenkingsrecht verschuldigd op dergelijke akte omdat de schenker geen inwoner is van Nederland.

Het wetsvoorstel

Een wetsvoorstel van 17 juni 2020 (hier beschikbaar in het Nederlands en het Frans) heeft tot doel de registratieverplichting m.b.t. de schenking van roerende goederen uit te breiden tot niet-Belgische notariële schenkingsakten. Indien het wetsvoorstel wordt aangenomen, zou dat een einde maken aan de belastingvrije schenkingen voor buitenlandse notarissen. Schenkingen die buiten België notarieel bekrachtigd zijn vóór de inwerkingtreding van de nieuwe wet zouden onbelast blijven (geen terugwerkende kracht), maar de klok tikt wel voor Belgische ingezetenen die nog gebruik willen maken van de kaasroute.

Gezien de huidige politieke instabiliteit in België is het onwaarschijnlijk dat de Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers het wetsvoorstel op korte termijn zal goedkeuren. Indien de indieners van het wetsvoorstel echter een meerderheid in de Kamer kunnen vinden, zou het weleens sneller kunnen gaan dan verwacht. Daarom adviseren wij cliënten die geïnteresseerd zijn in, of overwogen hebben om gebruik te maken van de “kaasroute”, niet te lang te wachten met het doen van een of meer schenkingen en daarvoor een beroep te doen op een Nederlandse notaris. Schenkers die niet zomaar een schenking willen doen, maar bijvoorbeeld alleen de juridische eigendom van hun roerende goederen willen schenken met behoud van het vruchtgebruik (te vergelijken met economisch eigendom) kunnen deze modaliteiten makkelijk in de Nederlandse notariële akte laten opnemen.

In Nederland heeft AKD de kennis en de mensen in huis – waaronder Nederlandse notarissen – om Belgische ingezetenen te helpen die een schenking willen laten passeren in Nederland vooraleer het wetsvoorstel wet wordt.

Indirecte schenkingen

Indirecte schenkingen van roerende goederen (zie hierboven) zouden door het wetsvoorstel (althans in zijn huidige vorm) niet beoogd worden. Met andere woorden, hun registratie in België blijft optioneel. Bij indirecte schenkingen doen zich vaak één of meer praktische problemen voor:

1. de moeilijkheid voor de begunstigden om de datum van de schenking te bewijzen; indien deze datum niet kan worden bewezen, zal de Belgische belastingdienst ervan uitgaan dat de schenking minder dan drie jaar voor het overlijden van de schenker heeft plaatsgevonden en zal zij dienovereenkomstig successierecht heffen;
2. de moeilijkheid (of soms de onmogelijkheid) om bepaalde modaliteiten aan een schenking toe te voegen wanneer deze niet het voorwerp uitmaakt van een notariële akte (bijvoorbeeld de schenking van de juridische eigendom met voorbehoud van vruchtgebruik);
3. het Belgische burgerlijk recht vereist dat een schenking wordt vervat in een zogenaamde authentieke (lees: notariële) akte om geldig en afdwingbaar te zijn. Indien alle begunstigden en erfgenamen van de schenker op goede voet met elkaar staan en geen enkele derde de onrechtstreekse schenking betwist, zal dit geen groot punt van discussie vormen. Zodra echter een van de begunstigden of een derde de schenking als zodanig of een modaliteit ervan betwist, kan het ontbreken van een authentieke akte tot rechtsonzekerheid leiden.

Ander nieuws

Bij haar aantreden heeft de huidige Vlaamse regering de intentie uitgesproken om de periode van drie jaar voor schenkingen om buiten de belastbare nalatenschap van de schenker te vallen, te verlengen tot vier jaar. De Vlaamse wetgever heeft nog geen specifiek initiatief genomen, maar ook dit zou vrij snel kunnen gebeuren. Ook hier geldt dat u, om het huidige fiscale regime inclusief de periode van drie jaar tussen schenking en overlijden, veilig te stellen, beter niet te lang meer wacht met het nemen van maatregelen.

Caveat

Zoals bij elke verstandige vorm van fiscale planning moet men professioneel juridisch en fiscaal advies inwinnen alvorens beslissingen te nemen en uit te voeren. Dit document is geen professioneel juridisch of fiscaal advies en u kunt zich er als zodanig niet op beroepen. De individuele situatie van iedere persoon is verschillend en geen enkele vorm van algemene informatie kan een gepersonaliseerd juridisch of fiscaal advies vervangen. De Nederlandse notarissen van AKD passeren overigens geen notariële schenkingen zonder kennis te hebben genomen van individueel professioneel juridisch en fiscaal advies van een bevoegde Belgische (belasting)adviseur of advocaat.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Werner Heyvaert of Vicky Sheikh.