Het ministerie van BZK heeft aan de Radboud Universiteit gevraagd onderzoek te doen naar de integriteitsprocedures bij de benoeming van wethouders. Het onderzoek gaat in op de wettelijke taak van de burgemeester om de bestuurlijke integriteit van de gemeente te bevorderen (artikel 170 lid 2 Gemeentewet) en het spanningsveld tussen de rol van de burgemeester en de gemeenteraad, als hoofd van de gemeente. Burgemeesters worden geadviseerd om zelf geen integriteitsonderzoek te doen, maar om een ‘spin in het web’ te zijn.

Rol burgemeester

Sinds 2016 is het bevorderen van de bestuurlijke integriteit – formeel - een taak van de burgemeester. Het is aan hemzelf om daar invulling aan te geven. Als een politiek neutraal persoon staat de burgemeester boven de partijen. De regeling in de Gemeentewet geeft echter niet aan wat de burgemeester moet doen bij een integriteitscasus en welke (juridische) instrumenten daarbij gebruikt kunnen worden.

Niet zelf onderzoek doen

De onderzoekers van de Radboud adviseren dat de burgemeester niet direct moet worden belast met het onderzoek naar integriteitsschendingen. Weliswaar staat de burgemeester boven de partijen maar kan hij door een integriteitsonderzoek de gemeentelijke politieke arena in worden getrokken. Dit kan de positie van de burgemeester kwetsbaar maken. Verder geven de onderzoekers aan dat de normen voor integriteit vaag zijn, waardoor het ook niet duidelijk is hoe de handhaving moet plaatsvinden. Er wordt aangeraden om de burgemeester een spin in het web te laten zijn. Hierbij houdt de burgemeester wel de regie over de integriteitsvragen.

Provinciale toetsingscommissie

De burgemeester zou hulp in kunnen roepen van de Commissaris van de Koning (CvdK). De CvdK is immers volgens zijn ambtsinstructie belast met het adviseren en bemiddelen bij situaties wanneer de bestuurlijke integriteit in het geding is. De onderzoekers zien wel problemen bij een grotere rol van de CvdK. Zij menen dat de CvdK, even als de burgemeester, in een kwetsbare positie komt. Het advies van de onderzoekers is om bij elke provincie een onafhankelijke toetsingscommissie in te stellen. Deze commissie gaat dan de integriteitsvragen bij bijvoorbeeld een wethouder onderzoeken.