Op 1 november 2022 is de Verordening (EU) 2022/1925, beter bekend als de digitalemarktenverordening (in het Engels: Digital Markets Act (“DMA”)), in werking getreden. In dit blog zal aan de hand van enkele vragen de inhoud en betekenis van de DMA beknopt worden toegelicht.

Waarom is de DMA nodig?

In de digitale wereld van tegenwoordig hebben enkele grote ondernemingen die kernplatformdiensten aanbieden (ook wel ‘poortwachters’) veel invloed op digitale markten. Het gaat bijvoorbeeld om aanbieders van onlinezoekmachines (zoals Google), onlinesocialenetwerkdiensten (zoals Instagram) of videoplatformdiensten (zoals Netflix).

Poortwachters spelen een steeds belangrijkere rol in de economie en op de Europese interne markt. De kenmerken van deze kernplatformdiensten (zoals zeer sterke netwerkeffecten) van de ondernemingen die deze diensten aanbieden, kunnen er toe leiden dat de commerciële relatie met zakelijke gebruikers en eindgebruikers onder druk komt te staan, zeker als (ook) sprake is van oneerlijke praktijken. Bovendien maakt de positie van deze ondernemingen – soms hebben zij de zeggenschap over volledige platformecosystemen en bepalen zij zelfstandig de spelregels – het lastig voor andere marktspelers om hen uit te dagen.

Het bestaande handhavingskader biedt volgens de Europese Commissie (“Commissie”) onvoldoende oplossingen voor de uitdagingen waar de interne (digitale) markt mee wordt geconfronteerd. Dat is ook zo omdat handhaving van het gedrag van poortwachters traditioneel achteraf plaats vindt (via artikelen 101 en 102 Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie, kortweg “VWEU”), terwijl de DMA juist tracht het gedrag van poortwachters vóóraf bij te sturen.

Wat is het doel van de DMA?

De DMA beoogt de economische machtspositie van poortwachters te beteugelen. Dat moet bijdragen aan de goede werking van de interne markt. De DMA moet worden gezien in aanvulling op de artikelen 101 en 102 VWEU en ervoor zorgen dat de digitale markten waarop poortwachters aanwezig zijn, “betwistbaar en eerlijk” blijven. Andere bedrijven zullen daardoor beter in staat zijn te concurreren op de digitale markten. Dit zou moeten leiden tot meer innovatie, hogere kwaliteit en lagere prijzen voor eindgebruikers.

Voor wie geldt de DMA?

De DMA geldt alleen voor de zogeheten poortwachters. Op grond van artikel 3 DMA wordt een onderneming als poortwachter aangewezen als aan drie cumulatieve criteria wordt voldaan.

1. Aanzienlijke impact op de interne markt: dit is het geval bij een jaaromzet van ten minste € 7,5 miljard in de Unie of een gemiddelde marktkapitalisatie in het laatste boekjaar van ten minste € 75 miljard én de onderneming een kernplatformdienst aanbiedt in ten minste drie EU-lidstaten;
2. Controle over een belangrijke toegangspoort voor zakelijke gebruikers naar eindgebruikers: dit is het geval wanneer de onderneming een kernplatformdienst aanbiedt aan meer dan 45 miljoen maandelijkse actieve eindgebruikers die in de EU zijn gevestigd of zich daar bevinden, en aan meer dan 10.000 jaarlijkse actieve zakelijke gebruikers die in de EU zijn gevestigd; en
3. Bestendige en duurzame positie: dit is het geval indien de onderneming in de afgelopen drie jaar aan het tweede criterium voldeed.

De status van poortwachter is niet per definitie eeuwigdurend. Op grond van artikel 4 DMA kan de Commissie, op verzoek of eigen initiatief, de status van een poortwachter wijzigen of intrekken als een wezenlijke verandering is opgetreden in de feiten waarop het aanwijzingsbesluit is gebaseerd óf dit besluit op onvolledige, onjuiste of misleidende informatie berust.

Hoe werkt de DMA?

Voor poortwachters geldt een aantal gedragsregels en verplichtingen, bijvoorbeeld op het gebied van gegevensverwerking en toegankelijkheid. Deze regels (zie artikelen 5, 6 en 7 DMA) kunnen verschillen naargelang de specifieke dienst die een poortwachter aanbiedt. Poortwachters zien in eerste instantie zelf toe op de gedragsregels, en leveren bewijs voor naleving van deze verplichtingen. Hieronder volgen enkele voorbeelden:

• Geen gebruik van persoonsgegevens die afkomstig zijn van derden of van een andere (kernplatform)dienst dan de kernplatformdienst van de betrokken poortwachter;
• Geen verplicht gebruik van een ondersteunende dienst van een poortwachter (zoals een betalingsdienst) bij afname van de kernplatformdienst van die poortwachter;
• Verplichting voor poortwachters om de Commissie te informeren over elke voorgenomen concentratie wanneer de betrokken ondernemingen diensten in de digitale sector aanbieden of gegevensverzameling mogelijk maken, ongeacht of deze concentratie volgens de ‘normale’ concentratieregels moet worden aangemeld;
• Verstrekking van informatie aan adverteerders aan wie (toegang tot) onlineadvertentiediensten worden aangeboden, zoals de maatstaven op basis waarvan alle prijzen, kosten en vergoedingen worden berekend;
• Eindgebruikers moeten in staat zijn eenvoudig instellingen te wijzigen op het besturingssysteem of in de browser van de poortwachter;
• Derden moeten in staat zijn softwareapplicaties te installeren en te gebruiken op het besturingssysteem van de poortwachter; en
• Geen bevoordeling van eigen diensten van de poortwachter ten opzichte van soortgelijke diensten van derden op het platform van de poortwachter.

Het is ook mogelijk dat (een gedeelte van de) verplichtingen gelden voor een onderneming die nog geen duurzame positie heeft, maar deze wel naar verwachting op korte termijn zal verwerven. Om te voorkomen dat een onderneming op oneerlijke wijze een duurzame positie verwerft, zullen alleen de daarvoor noodzakelijke en passende verplichtingen van toepassing zijn.

Wie gaat handhaven?

De Commissie is als enige toezichthouder bevoegd de DMA te handhaven. Hiervoor kan zij samenwerken met nationale mededingingsautoriteiten. De Commissie zal sancties en boetes kunnen opleggen tot 10% van de wereldwijde omzet van een onderneming en tot 20% in geval van herhaalde inbreuken. De DMA geeft de Commissie ook de bevoegdheid marktonderzoeken te verrichten.

Vanaf wanneer geldt de DMA?

Op 1 november 2022 is de DMA in werking getreden. Met ingang van 2 mei 2023 zal de DMA ook daadwerkelijk van toepassing zijn. Vervolgens hebben potentiële poortwachters die aan de criteria voldoen twee maanden de tijd om zich te melden bij de Commissie. Deze zal uiterlijk 6 september 2023 de poortwachters aanwijzen. Na hun aanwijzing hebben poortwachters zes maanden de tijd om uiterlijk op 6 maart 2024 aan de vereisten van de DMA te voldoen.

Mocht u als zakelijk gebruiker of (vertegenwoordiger van een) eindgebruiker meer willen weten over de verplichtingen die voor poortwachters van toepassing zullen zijn, kunt u contact opnemen met onze specialisten Joost Houdijk en Octave Schyns.