'De juiste zorg op de juiste plek' is tegenwoordig een veelgehoord devies. In de kern gaat het om (i) het voorkomen van (duurdere) zorg, (ii) het verplaatsen, dichter bij de mensen brengen van zorg en (iii) het vervangen van zorg door bijvoorbeeld eHealth.

In de vijf bestuurlijke akkoorden die de minister van VWS met verenigingen van zorgverzekeraars, zorgaanbieders, zorgverleners en patiënten heeft gesloten speelt het thema een belangrijke rol. Partijen committeren zich aan de transformatie naar 'de juiste zorg op de juiste plek'.

In de akkoorden wordt over het mededingingsrecht met geen woord gerept, terwijl het mededingingsrecht bij het verplaatsen van zorg al snel in beeld komt. De Autoriteit Consument en Markt ('ACM') heeft daarom Beleidsregels opgesteld over wat wel en niet mag. De Beleidsregels liggen tot en met 8 september 2019 ter consultatie voor. 

Lees in dit blog meer over de vijf cumulatieve voorwaarden uit de Beleidsregels en over wat er gebeurt als de afspraken in strijd zijn met het mededingingsrecht.

Vijf cumulatieve voorwaarden
De ACM ziet bij het verplaatsen van zorg risico's op het gebied van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg. Zolang de afspraken over de verplaatsing voldoen aan vijf voorwaarden acht de ACM het aannemelijk dat de verplaatsing erop gericht is om te komen tot kwalitatief betere, beter toegankelijke en kostenefficiëntere zorg. Het gaat om de volgende cumulatieve voorwaarden:

1. Afspraken tot verplaatsing van zorg zijn gebaseerd op een gedeeld en openbaar regiobeeld;
2. Afspraken tot verplaatsing van zorg en daarmee nagestreefde doelstellingen zijn onderbouwd;
3. Bij het komen tot een afspraak voor verplaatsing van zorg worden zorgaanbieders, zorginkopers en patiëntenorganisaties volwaardig betrokken;
4. De gemaakte afspraken zien niet op het beperken, verhinderen of anderszins bemoeilijken van toetreding en/of uitbreiding van activiteiten;
5. De afspraken tot verplaatsing van zorg, de doelstellingen en de wijze waarop deze meetbaar en (achteraf) toetsbaar zijn, zijn transparant en openbaar.

Wat als de afspraken in strijd zijn met het mededingingsrecht?
De ACM blijft gehouden klachten te onderzoeken. Bij een breed gedragen ongenoegen onder patiënten(organisaties) kan de ACM ook zelfstandig tot een onderzoek overgaan. De ACM zal - bij een constructieve houding van partijen – echter geen boete opleggen als een afspraak die voldoet aan de vijf voorwaarden strijdig blijkt te zijn met de mededinging.

De ACM kan partijen wel vragen om de afspraken voor de toekomst te wijzigen of te beëindigen. Als er geen minder ingrijpende oplossing mogelijk is, zal de verplaatsing van de zorg teruggedraaid moeten worden. Zolang aan de voorwaarden uit de Beleidsregels is voldaan, zal de ACM daar zeer terughoudend in zijn.

Aandachtspunten
Belangrijk aandachtspunt is dat de ACM het voor geen van de genoemde voorwaarden noodzakelijk vindt dat partijen informatie over kostprijzen of tarieven uitwisselen. Het delen van dergelijke informatie valt dus niet onder de 'coulance-regeling' van de Beleidsregels en is uit den boze.

Daarnaast is voor het volwaardig betrekken van patiëntenorganisaties onvoldoende om slechts de cliëntenraad van de betrokken zorgaanbieders te betrekken. De ACM doelt op betrokkenheid van patiëntenorganisaties met een bredere kijk op het patiëntenbelang. Ook het enkel ter goedkeuring voorleggen van een afspraak, zonder inhoudelijke betrokkenheid vooraf, is onvoldoende om van volwaardige betrokkenheid te kunnen spreken.

Een derde aandachtspunt en belangrijke uitzondering is dat de ACM signaleert dat het in sommige gevallen noodzakelijk kan zijn dat een aanbieder gedurende een bepaalde periode de zekerheid heeft van een bepaald gecontracteerd volume om rendabel de beoogde afbouw te kunnen realiseren of rendabel investeringen te kunnen doen bij uitbreiding van het aanbod.

In die gevallen kunnen er afspraken gemaakt worden tussen zorgverzekeraars over het niet, minder of juist meer contracteren van nieuwe of reeds actieve zorgaanbieders. Afhankelijk van de omvang van de beoogde afbouw dan wel de hoogte van de benodigde investeringen kan daarvoor een periode worden afgesproken die partijen proportioneel achten. Deze periode moet onderbouwd en gedocumenteerd zijn en mag nooit langer duren dan drie jaar.

Mededingingsrecht blijft opletten
Met de Beleidsregels geeft de ACM een aantal zeer welkome handvatten over de speelruimte voor partijen bij het verplaatsen van zorg in het kader van de juiste zorg op de juiste plek. Niettemin blijft het oppassen voor zorgaanbieders en zorgverzekeraars. De voorwaarden die de ACM stelt zijn hoog: het zijn geen voorwaarden die partijen snel afvinken. Daarnaast is het voldoen aan de voorwaarden geen garantie voor goedkeuring: als de afspraken in strijd blijken met het mededingingsrecht kan het zijn dat de afspraken gewijzigd, beëindigd of zelfs teruggedraaid moeten worden. 

Juridisch advies of meer informatie?