De raad in de gemeenschappelijke regeling: een tandeloze tijger?

28 februari 2019 | Blog

Intergemeentelijke samenwerking is hot. Als gevolg van de vele decentralisaties wordt er inmiddels door gemeenten samengewerkt op vele gebieden, zoals het sociale domein, afval, veiligheidsregio's, regionale milieu- of omgevingsdiensten en - als het aan het Rijk ligt - binnenkort ook op het gebied van de energietransitie.

Een veelgehoorde klacht bij deze samenwerkingen is echter, dat gemeenteraden bang zijn dat zij hun kaderstellende, controlerende en volksvertegenwoordigende taken niet langer kunnen vervullen. Tijd voor een wijziging van de Wet gemeenschappelijke regelingen! Zo constateerde minister Ollongren daarom. Inmiddels zijn de onderzoeksrapporten die dienen al onderlegger voor de wetswijziging gereed. De tekst van de wetswijziging volgt binnenkort. Tot aan deze wetswijziging zullen raden het echter moeten doen met de nu al aan hen ter beschikking staande instrumenten. Hoe? Dat vertellen wij u in deze blog.

De bevoegdheden van de raad
De Gemeentewet kent grofweg de volgende taakverdeling: het college van B&W is belast met de uitvoerende taken in een gemeente, terwijl de gemeenteraad belast is met volksvertegenwoordigende, kaderstellende en controlerende taken. De raad houdt daarmee toezicht op het college.

In het geval dat een college deelneemt aan een gemeenschappelijke regeling (GR), dan beschikt de raad in beginsel ook over deze taken, zij het dat hij dan meer een rol op afstand heeft. Met de aangekondigde wetswijziging wenst minister Ollongren hier een einde aan te maken. Over de instrumenten die de minister in dat kader voor ogen heeft, informeren wij u binnenkort in een apart blog.

Mogelijkheden om de grip op de GR te verstevigen
Tot aan de wetswijziging zullen de raden het evenwel moeten doen met het huidige instrumentarium. Bij een juist gebruik daarvan, zijn zij echter bepaald niet tandeloos.

Om de grip op een GR te verstevigen, beschikt de raad nu namelijk al over de volgende bevoegdheden, plichten en sturingsmogelijkheden:

  • Informatierechten

    De raad beschikt zowel op grond van de Wgr als op grond van de Gemeentewet over het formeel vastgelegde informatierecht. Hiermee kan de raad bewerkstelligen dat hij tijdig over de gewenste en noodzakelijke informatie beschikt om zonodig sturend op te treden jegens het bestuur van de GR. Los van het formele informatierecht, voorzien de Wgr en de Gemeentewet er ook in dat de raad structureel van belangrijke informatie wordt voorzien. Zo moeten het (voorlopig) jaarverslag en de ontwerpbegroting van de GR aan de raad worden toegezonden en moet het dagelijks bestuur jaarlijks een zogenaamde kadernota naar de raad sturen, waarin de beleidsmatige en financiële kaders voor het jaar erna worden geschetst.
     
  • Verantwoordingsplichten

    Ook kan de raad zowel het college als geheel, als het betreffende collegelid dat zitting heeft in het algemeen bestuur van de GR om verantwoording vragen voor het in de GR gevoerde bestuur.
     
  • Sturingsmogelijkheden

    Leidt gebruikmaking van het informatierecht en de verantwoordingsplicht ertoe dat bijsturing van het in de GR gevoerde bestuur nodig is, dan beschikt de raad ook in dat kader over voldoende middelen om dit te doen. Wij wijzen op de mogelijkheden tot: 
  1. het indienen van zienswijzen op de ontwerpbegroting;
  2. het indienen van moties om bij het college politieke druk te leggen om in te grijpen in de GR;
  3. het vaststellen van verordeningen waarmee beleidsmatige en inhoudelijke keuzes worden vastgelegd die bindend zijn voor het college;
  4. het indienen van een verzoek bij de Rekenkamer om onderzoek te doen naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van de GR;
  5. het instellen van een onderzoekscommissie, en tot slot;
  6. het ontslaan van een wethouder indien die niet langer het vertrouwen van de raad geniet. Een ontslagen wethouder kan de gemeente niet langer vertegenwoordigen in de GR.

    Al met al hoeft het reilen en zeilen binnen de GR voor de raad dus zeker geen ver-van-mijn-bed-show te zijn

    Slot
    Als volksvertegenwoordiger van de gemeente is de raad verantwoordelijk voor de kaderstelling en controle op het gevoerde bestuur. In dat kader past het dat de raad ook beschikt over adequate instrumenten om het in een GR gevoerde bestuur te controleren en - zo nodig - bij te sturen. Door slim gebruik te maken van de huidige instrumenten komt de raad al een heel eind!
Meld u aan voor onze nieuwsbrieven