Champagne, Prosciutto di Parma, Griekse feta, Gouda kaas en sinds kort ook de Limburgse vlaai: allemaal producten met een beschermde status. Binnenkort zal aan dit rijtje mogelijk ook Delfts Blauw kunnen worden toegevoegd. De Europese Commissie heeft immers besloten dat ook ambachtelijke en industriële producten voor een beschermde status in aanmerking moeten komen. 

De EU-wetgeving maakt het al jarenlang mogelijk om geografische aanduidingen voor landbouwproducten, voedingsmiddelen, wijnen en gedistilleerde dranken te beschermen. De kwaliteitslabels Beschermde Oorsprongsbenaming (“BOB”) en Beschermde Geografische Aanduiding (“BGA”) stellen producenten in staat om op EU-niveau het verband tussen de kwaliteit en geografische oorsprong van hun streekproducten, dat duidt op kwaliteiten die worden toegeschreven aan specifieke lokale vaardigheden en tradities, te garanderen. De Europese Commissie verleent de BOB aan producten, waarvan productie, verwerking én bereiding plaatsvinden binnen een bepaald geografisch gebied en volgens een erkende en gecontroleerde werkwijze. De voorwaarden voor erkenning van een BGA zijn iets soepeler. Dit keurmerk wordt gegeven aan producten die men produceert, verwerkt óf bereidt in een bepaald geografisch gebied en waarbij een verband bestaat tussen de eigenheid of de bekendheid van het product en de geografische oorsprong.

Hoewel deze Europese kwaliteitslabels al een geruime tijd bestaan voor voedingsmiddelen en dranken, was er nog geen geharmoniseerde bescherming op het niveau van de EU voor ambachtelijke en industriële producten zoals Delfts blauw aardewerk, Murano-glas, en Porcelain de Limoges. Op 16 november 2023 is daarom een nieuwe Europese Verordening voor de uniforme bescherming van dergelijke producten in werking getreden (EU Verordening 2023/2411). Hiermee worden namen van ambachtelijke en industriële producten die aan de vereisten voor bescherming van de Verordening voldoen beschermd op EU-niveau door middel van één registratie. De Verordening beoogt de positie van producenten te verbeteren, zodat zij hun ambachtelijke en industriële producten in de hele EU tegen namaak kunnen beschermen en daarmee worden gestimuleerd om in deze producten te investeren. Ook consumenten hebben baat bij deze nieuwe regelgeving, nu de doelstelling is om de herkenbaarheid van dergelijke authentieke producten te verbeteren.

Voorwerp van bescherming en registratie

Onder ambachtelijke en industriële producten worden volgens de Verordening zowel producten verstaan die geheel of gedeeltelijk met de hand worden vervaardigd, als producten die zijn geproduceerd op gestandaardiseerde wijze. De naam van een ambachtelijk of industrieel product komt in aanmerking voor bescherming als geografische aanduiding, indien het product voldoet aan de volgende cumulatieve vereisten:

• het product heeft zijn oorsprong in een bepaalde plaats, een bepaalde streek of een bepaald land;
• een bepaalde kwaliteit of reputatie of een bepaald ander kenmerk van het product is hoofdzakelijk aan de geografische oorsprong ervan toe te schrijven; en
• ten minste één van de productiestappen vindt plaats in het afgebakende geografische gebied.

De aanvraag en registratie van een geografische aanduiding vindt in twee fasen plaats. Producenten moeten hun aanvraag eerst indienen bij een aangewezen autoriteit in hun eigen lidstaat. Als die de aanvraag goedkeurt, wordt deze ter verdere beoordeling doorgestuurd naar een speciale divisie voor geografische aanduidingen van het Bureau voor Intellectuele Eigendom van de Europese Unie (“EUIPO”). Na goedkeuring zal de geografische aanduiding worden ingeschreven in een Unieregister. Een aanvraag moet in beginsel worden ingediend door een ‘producentengroepering’, maar mag in afwijking hiervan in sommige gevallen ook door een enkele producent worden gedaan.

Beschermingsomvang

Met het oog op de bescherming van de naam van een ambachtelijk of industrieel product als geografische aanduiding, moet het product voldoen aan het productdossier. Het productdossier omvat alle informatie over het ambachtelijke of industriële product waarmee kan worden aangetoond dat aan de drie eerdergenoemde cumulatieve vereisten voor bescherming is voldaan.

Een ingeschreven geografische aanduiding wordt beschermd tegen:

• elk direct of indirect commercieel gebruik van de geografische aanduiding voor producten die niet onder de registratie vallen, indien die producten vergelijkbaar zijn met de producten die onder de registratie vallen of indien het gebruik van de naam de reputatie van de beschermde geografische aanduiding aantast;
• elk misbruik, elke nabootsing of voorstelling van de als geografische aanduiding beschermde naam, zelfs indien de werkelijke oorsprong van de producten of diensten is aangegeven;
• elke andere valse of misleidende aanduiding met betrekking tot de herkomst, de oorsprong, de aard of de wezenlijke kenmerken van het product op de verpakking, op reclamemateriaal of in andere informatie betreffende het product; en
• andere praktijken die de consument kunnen misleiden aangaande de werkelijke oorsprong van het product.

De voorstelling van een geografische aanduiding wordt volgens de Verordening geacht te ontstaan wanneer in de geest van de gemiddelde normaal geïnformeerde en redelijk omzichtige en oplettende Europese consument, een voldoende rechtstreeks en duidelijk verband met het product dat onder de geografische aanduiding valt, wordt gewekt. Daarvan kan al heel snel sprake zijn. Met deze en de overige inbreukgronden komt aan de producenten van ambachtelijke en industriële producten een zeer ruime beschermingsomvang toe.

Controle en handhaving

De naleving van het productdossier wordt geverifieerd aan de hand van een eigen verklaring van de producent. Een producent van een ambachtelijk of industrieel product zal dus zelf moeten aantonen dat zijn product aan de productspecificaties voldoet. Overheidsinstanties zullen wel conformiteitscontroles moeten uitvoeren van producten op de markt met een geregistreerde geografische aanduiding, om frauduleuze en bedrieglijke praktijken van producenten te voorkomen, zowel online als offline. Daarnaast moet er worden voorzien in een afschrikkend systeem met sancties voor het geval er sprake is van misbruik van een geografische aanduiding door een producent of dat er inbreuk wordt gemaakt op een geografische aanduiding door een derde.

Als ambachtelijke en industriële producten aan de vereisten voor bescherming voldoen, krijgen producenten de mogelijkheid om die producten onder de aandacht te brengen door hierop een kenmerkend logo aan te brengen. Deze etikettering zal de consument in staat stellen om ambachtelijke en industriële streekproducten met specifieke kenmerken die verband houden met hun geografische oorsprong te herkennen.

Hoe nu verder?

Alhoewel de Verordening inmiddels in werking is getreden, is er voorlopig nog voldoende tijd voor de lidstaten, het EUIPO, de Europese Commissie en alle belanghebbenden om zich voor te bereiden op de volledige toepassing van het nieuwe systeem. Die is immers pas gepland voor december 2025. Vanaf de inwerkingtreding kunnen aanvragen al wel worden ingediend en kan de beschermde status worden verkregen. Het is dus afwachten welke geografische aanduidingen voor ambachtelijke en industriële producten als eerste zullen worden geregistreerd. Nadat de Limburgse vlaai recent als streekproduct is erkend en het kwaliteitslabel BGA heeft gekregen, ligt het in de lijn der verwachting dat ook ons eigen oer-Hollandse Delfts blauw binnenkort in het Unieregister voor ambachtelijke en industriële producten opduikt.

Mocht u vragen hebben over dit onderwerp, neem dan contact op met Lisa Machgeels.