Het coronavirus houdt ons allen in de ban. Veel bedrijven proberen financieel gezien het hoofd boven water te houden en proberen in dat kader vouchers/tegoedbonnen aan consumenten te slijten in plaats van hen geld terug te geven voor leveringen van gekochte goederen en/of diensten die geen doorgang kunnen vinden door het coronavirus. In plaats van het bedrag dat door de consument is betaald voor de niet geleverde goederen en/of diensten terug te storten, doen veel bedrijven een beroep op overmachtclausules in hun algemene voorwaarden of geven consumenten een voucher die op een later moment ingewisseld kan worden. Waar veel ondernemers zich echter niet bewust van zijn, is dat de consument niet verplicht is zo’n voucher of tegoedbon te accepteren. Daarnaast hebben consumenten - ondanks een beroep op overmacht - het recht de overeenkomst te ontbinden indien de prestatie uitblijft. Daarbij komt dat consumenten bij koop op afstand het recht hebben om binnen de wettelijke bedenktermijn van veertien dagen de koop te herroepen.

In dit blog zal ik kort ingaan op de knelpunten bij het aanbieden van vouchers door ondernemers en het herroepingsrecht van consumenten bij koop op afstand.

Recht op ontbinding

Iedere tekortkoming van een partij in de nakoming van een van haar verbintenissen geeft aan de wederpartij de bevoegdheid om de overeenkomst geheel of gedeeltelijk te ontbinden. Voor zover de nakoming niet blijvend of tijdelijk onmogelijk is, ontstaat de bevoegdheid tot ontbinding pas, wanneer de schuldeiser in verzuim is. Artikel 6:265 lid 2 BW bewerkt dat de consument, indien de ondernemer zich erop beroept dat nakoming onmogelijk is, zich wat betreft zijn bevoegdheid tot ontbinding niet in de vraag behoeft te verdiepen of de onmogelijkheid toerekenbaar is of niet, terwijl evenmin van belang is of de onmogelijkheid blijvend of tijdelijk van aard is. Ook bij overmacht, die blijvend of tijdelijk kan zijn – zoals de situatie omtrent het coronavirus - is de consument bevoegd de wederkerige overeenkomst waaruit de geschonden verbintenis voortvloeit, te ontbinden.

Indien door Chet coronavirus de nakoming van verplichtingen uit hoofde van een overeenkomst (tijdelijk) onmogelijk is geworden voor de ondernemer, heeft de consument dus het recht om de overeenkomst te ontbinden. Dat door veel ondernemers een voucher of tegoedbon wordt aangebonden om ten opzichte van de consument op een later tijdstip alsnog aan de verplichtingen uit hoofde van de gesloten overeenkomst te kunnen voldoen, doet daar niet aan af. Consumenten zijn niet verplicht een dergelijke voucher of tegoedbon te accepteren, maar kunnen indien gewenst de overeenkomst ontbinden. Op grond van de ongedaanmakingsverplichtingen die ontstaan als gevolg van deze ontbinding, moeten consumenten dan hun geld terugkrijgen.

In algemene voorwaarden kunnen ondernemers niet het recht van de consument tot ontbinding van de overeenkomst uitsluiten. Artikel 6:236 sub b BW bepaalt namelijk dat bij een overeenkomst met een consument, als onredelijk bezwarend wordt aangemerkt een in de algemene voorwaarden voorkomend beding dat de bevoegdheid tot ontbinding uitsluit of beperkt. Een dusdanig beding in de algemene voorwaarden wordt als vernietigbaar aangemerkt.

Uiteraard kan wel gewerkt worden met het aanbieden van vouchers. Het kan voor consumenten ook redelijk en verstandig zijn om zo’n voucher te accepteren. Bij het aanbieden van vouchers moet er echter op gelet worden dat het recht op geld terug van de consument door de voucher niet ontzegd mag worden.   

Koop op afstand en de wettelijke bedenktermijn

Een ander recht van consumenten dat ondernemers in het oog moeten houden bij het sluiten van overeenkomsten van koop op afstand is het recht van de wettelijke bedenktermijn.

Bij koop op afstand – dat wil zeggen koop via internet, de telefoon, een bestelbon uit de krant/tijdschrift of een postorderbedrijf – hebben consumenten het recht om binnen de wettelijke bedenktermijn van veertien dagen af te zien van de koop (de herroepingstermijn). Deze regel geldt voor zowel producten als diensten die op afstand zijn gekocht. De termijn van veertien dagen gaat in vanaf het moment dat het bestelde product door de consument is ontvangen of de te leveren dienst is overeengekomen. Ook voor het product geleverd is, mag de consument al gebruikmaken van de bedenktijd en van de koop afzien.

Ondernemers zijn verplicht het modelformulier herroeping, onder andere te vinden op de website van de ACM en consumentenbond, op hun website te plaatsen. Dit formulier kan door de consument gebruikt worden om van de koop af te zien. Ook kan door de consument een brief of e-mail aan de ondernemer worden gestuurd, waarin de consument aangeeft af te willen zien van de koop. Als ondernemer ben je verplicht om binnen veertien dagen nadat de consument heeft laten weten van de koop af te willen zien, het aankoopbedrag en eventuele bezorgkosten terug te betalen.  

Uitzonderingen 

De regels van koop op afstand gelden niet voor:

• Sociale dienstverlening en gezondheidszorg
• Gokactiviteiten
• Financiële diensten
• Pakketreizen
• Passagiersvervoersdiensten
• Onroerende zaken (huis, grond)
• Overeenkomsten waarbij een notaris nodig is.

Nadelen niet accepteren voucher/tegoedbon

Naast het feit dat de consument uit coulance kan beslissen een voucher te accepteren, zijn er voor consumenten ook nadelen indien zij dit niet doen. Zo is de afdwingbaarheid van het recht om te ontbinden voor consumenten geen makkelijke weg om te bewandelen. Als geen gehoor wordt gegeven aan buitengerechtelijke ontbinding, dient de ontbinding via de rechter te worden bewerkstelligd. Dit is een lang en kostbaar proces, dat niet alle consumenten bereid zijn te doorlopen en waarvan de kosten vaak niet in verhouding staan tot het bedrag dat met de overeenkomst gemoeid is. Daarbij komt nog dat door het coronavirus de rechtbanken nu gesloten zijn en alleen de echte spoedzaken doorgang vinden. Dit brengt nog extra vertraging met zich mee.

Daarnaast is er ook nog het risico op faillissement van de onderneming. Als veel consumenten de overeenkomst ontbinden en geld terugvorderen, kan een onderneming in financiële moeilijkheden komen te verkeren en uiteindelijk zelfs failliet gaan. Het accepteren van een voucher/tegoedbon verkleint dit risico aanzienlijk als de voucher of tegoedbon wordt geborgd door een organisatie als SGR. Bij een faillissement van de onderneming betaalt SGR dan de waarde van de voucher aan de consument terug. De rechten en verplichtingen voortvloeiende uit de overeenkomst worden dan enkel uitgesteld tot een later tijdstip, waardoor de financiële positie van de vennootschap minder hard geraakt wordt. Het is dus voor consumenten erg belangrijk om een duidelijke afweging te maken tussen het gebruikmaken van het recht op ontbinding en het accepteren van een voucher/tegoedbon.

Tot slot

Dit blog is bedoeld om enige richtsnoeren te geven. Aarzel niet om bij vragen contact op te nemen met Lieke van Daele (088-253 5751) van AKD, advocaat Commercial Contracting & M&A. Het team commercial contracting staat voor u klaar voor eventuele vragen over overeenkomsten, geschillen daarover, maar zij hebben daarnaast ook veel ervaring bij het opstellen van (complexe) (internationale) commerciële contracten.