Bij de presentatie van het Hoofdlijnenakkoord gaf PVV-leider Wilders aan dat “de zon weer gaat schijnen in Nederland” en dat er veel gaat veranderen. Of dat ook geldt voor de acute zorg is nog maar de vraag. De in het Hoofdlijnenakkoord opgenomen speerpunten ‘behoud van streekziekenhuizen’ en ‘alternatieve bekostiging van acute zorg’ zijn namelijk geen nieuwe punten. Gaat het nieuwe kabinet door op de ingeslagen weg onder Rutte IV?
Behoud van streekziekenhuizen
De toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg staat onder druk door de toenemende zorgvraag en het tekort aan zorgprofessionals. Dit vraagt om veranderingen in de organisatie van zorg, waaronder de acute zorg. Deze noodzaak tot verandering staat ook opgenomen in het Integraal Zorgakkoord: “het acute zorglandschap [moet] binnen enkele jaren ingrijpend (…) transformeren, om met de beperkte beschikbare mensen en middelen de toegankelijkheid en kwaliteit van zorg voor elke Nederlander te kunnen blijven garanderen.” Een van de gemaakte afspraken is om de huidige 45-minutennorm voor SEH’s en afdelingen acute verloskunde te vervangen. Deze norm stelt dat een SEH niet mag sluiten als daardoor meer inwoners in een spoedgeval niet binnen 45 minuten per ambulance bij een ziekenhuis kunnen komen. Voor deze norm bestaat echter onvoldoende wetenschappelijke basis. Na de val van het kabinet is het vervangen van de 45-minutenorm echter controversieel verklaard.
In Hoofdlijnenakkoord is over de acute zorg het volgende opgenomen: “Goede regionale afspraken tussen ziekenhuizen over bereikbaarheid bij acute zorg in de buurt en van streekziekenhuizen; de insteek wordt dat streekziekenhuizen behouden blijven.” Maar zoals zo vaak zit het venijn in de details. Want wat betekent het ‘behouden’ van streekziekenhuizen? Zijn dat ziekenhuizen met volwaardige SEH’s? Of kunnen dat zoals voormalig minister Kuipers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voor ogen had bijvoorbeeld ook ziekenhuizen zijn zonder SEH, maar met een specialisatie op zorg waar regionaal behoefte aan is? Gaan de coalitiepartijen door met het maken van nieuwe normen voor toegankelijkheid en kwaliteit van acute zorg en wat betekent dat voor de streekziekenhuizen? In het beknopte Hoofdlijnenakkoord lezen we daar nog niets over.
Ambtelijke verkenning acute ziekenhuiszorg
Het nieuwe kabinet wordt in elk geval op weg geholpen door de recente ambtelijke verkenning van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over de acute ziekenhuiszorg. In de verkenning worden vijf varianten beschreven voor de toekomstige inrichting van de acute zorg. De vijf varianten onderscheidden zich in de kern van elkaar op basis van twee politiek-maatschappelijke dillema’s, namelijk de balans tussen de bundeling van schaarse expertise enerzijds en de nabijheid van zorg anderzijds en de balans tussen landelijke regie versus regionale regie. Momenteel worden de vijf varianten nader getoetst op toegankelijkheid, kwaliteit en uitvoerbaarheid. Deze uitkomsten kunnen gebruikt worden door het nieuwe kabinet om keuzes te maken over een eventueel nieuw beleid over de inrichting van de acute zorg.
Alternatieve bekostiging
Een tweede afspraak in het Hoofdlijnenakkoord is het onderzoeken van alternatieve bekostigingsvormen van de spoedzorg, anders dan het huidige stelsel van marktwerking.
Deze weg was al ingezet door minister Kuipers. Afgelopen december heeft de NZa op zijn verzoek een advies gepubliceerd over de bekostiging van de acute zorg. Aanleiding voor het onderzoek was dat de huidige bekostiging van de acute zorg erg versnipperd is, wat goede ketenbrede samenwerking kan bemoeilijken. Ook komt het belonen van beschikbaarheid en goede uitkomsten in de keten op een aantal belangrijke onderdelen niet expliciet terug in de bekostiging. Tot slot was in het Integraal Zorgakkoord afgesproken om de NZa onderzoek te laten doen naar kansen en knelpunten bij de bekostiging van acute zorg.
In het Advies Bekostiging acute zorg heeft de NZa uitgewerkt uit hoe beschikbaarheidsbekostiging voor de acute zorg eruit zou kunnen zien. De NZa neemt daarbij een duidelijk standpunt in: een beschikbaarheidsbekostiging voor acute zorg zou hand in hand zou moeten gaan met nieuwe beschikbaarheidsnormen, ter vervanging van de huidige 45-minuten norm. De NZa waarschuwt dat het invoeren van een beschikbaarheidsbekostiging zonder een dergelijk normenkader een prikkel vormt om alle huidige locaties in stand te houden. De NZa wijst erop dat die situatie de transitie naar een toekomstbestendige organisatie van de acute zorg met meer samenwerking belemmert. Het is afwachten hoe het nieuwe kabinet omgaat met deze waarschuwing van de NZa, gegeven de wens om de streekziekenhuizen te behouden.
Vliegende start
Kortom: op het terrein van de acute zorg is de afgelopen maanden al het nodige voorwerk gedaan, zodat het nieuwe kabinet in staat wordt gesteld om spoedig inhoudelijke keuzes te maken. Dan zullen we ook zien of het kabinet op het terrein van de acute zorg een nieuwe weg in slaat of de onder Rutte IV gekozen richting in grote lijnen voortgezet wordt.
Bij de presentatie van het Hoofdlijnenakkoord gaf PVV-leider Wilders aan dat “de zon weer gaat schijnen in Nederland” en dat er veel gaat veranderen. Of dat ook geldt voor de acute zorg is nog maar de vraag. De in het Hoofdlijnenakkoord opgenomen speerpunten ‘behoud van streekziekenhuizen’ en ‘alternatieve bekostiging van acute zorg’ zijn namelijk geen nieuwe punten. Gaat het nieuwe kabinet door op de ingeslagen weg onder Rutte IV?
Behoud van streekziekenhuizen
De toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg staat onder druk door de toenemende zorgvraag en het tekort aan zorgprofessionals. Dit vraagt om veranderingen in de organisatie van zorg, waaronder de acute zorg. Deze noodzaak tot verandering staat ook opgenomen in het Integraal Zorgakkoord: “het acute zorglandschap [moet] binnen enkele jaren ingrijpend (…) transformeren, om met de beperkte beschikbare mensen en middelen de toegankelijkheid en kwaliteit van zorg voor elke Nederlander te kunnen blijven garanderen.” Een van de gemaakte afspraken is om de huidige 45-minutennorm voor SEH’s en afdelingen acute verloskunde te vervangen. Deze norm stelt dat een SEH niet mag sluiten als daardoor meer inwoners in een spoedgeval niet binnen 45 minuten per ambulance bij een ziekenhuis kunnen komen. Voor deze norm bestaat echter onvoldoende wetenschappelijke basis. Na de val van het kabinet is het vervangen van de 45-minutenorm echter controversieel verklaard.
In Hoofdlijnenakkoord is over de acute zorg het volgende opgenomen: “Goede regionale afspraken tussen ziekenhuizen over bereikbaarheid bij acute zorg in de buurt en van streekziekenhuizen; de insteek wordt dat streekziekenhuizen behouden blijven.” Maar zoals zo vaak zit het venijn in de details. Want wat betekent het ‘behouden’ van streekziekenhuizen? Zijn dat ziekenhuizen met volwaardige SEH’s? Of kunnen dat zoals voormalig minister Kuipers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voor ogen had bijvoorbeeld ook ziekenhuizen zijn zonder SEH, maar met een specialisatie op zorg waar regionaal behoefte aan is? Gaan de coalitiepartijen door met het maken van nieuwe normen voor toegankelijkheid en kwaliteit van acute zorg en wat betekent dat voor de streekziekenhuizen? In het beknopte Hoofdlijnenakkoord lezen we daar nog niets over.
Ambtelijke verkenning acute ziekenhuiszorg
Het nieuwe kabinet wordt in elk geval op weg geholpen door de recente ambtelijke verkenning van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over de acute ziekenhuiszorg. In de verkenning worden vijf varianten beschreven voor de toekomstige inrichting van de acute zorg. De vijf varianten onderscheidden zich in de kern van elkaar op basis van twee politiek-maatschappelijke dillema’s, namelijk de balans tussen de bundeling van schaarse expertise enerzijds en de nabijheid van zorg anderzijds en de balans tussen landelijke regie versus regionale regie. Momenteel worden de vijf varianten nader getoetst op toegankelijkheid, kwaliteit en uitvoerbaarheid. Deze uitkomsten kunnen gebruikt worden door het nieuwe kabinet om keuzes te maken over een eventueel nieuw beleid over de inrichting van de acute zorg.
Alternatieve bekostiging
Een tweede afspraak in het Hoofdlijnenakkoord is het onderzoeken van alternatieve bekostigingsvormen van de spoedzorg, anders dan het huidige stelsel van marktwerking.
Deze weg was al ingezet door minister Kuipers. Afgelopen december heeft de NZa op zijn verzoek een advies gepubliceerd over de bekostiging van de acute zorg. Aanleiding voor het onderzoek was dat de huidige bekostiging van de acute zorg erg versnipperd is, wat goede ketenbrede samenwerking kan bemoeilijken. Ook komt het belonen van beschikbaarheid en goede uitkomsten in de keten op een aantal belangrijke onderdelen niet expliciet terug in de bekostiging. Tot slot was in het Integraal Zorgakkoord afgesproken om de NZa onderzoek te laten doen naar kansen en knelpunten bij de bekostiging van acute zorg.
In het Advies Bekostiging acute zorg heeft de NZa uitgewerkt uit hoe beschikbaarheidsbekostiging voor de acute zorg eruit zou kunnen zien. De NZa neemt daarbij een duidelijk standpunt in: een beschikbaarheidsbekostiging voor acute zorg zou hand in hand zou moeten gaan met nieuwe beschikbaarheidsnormen, ter vervanging van de huidige 45-minuten norm. De NZa waarschuwt dat het invoeren van een beschikbaarheidsbekostiging zonder een dergelijk normenkader een prikkel vormt om alle huidige locaties in stand te houden. De NZa wijst erop dat die situatie de transitie naar een toekomstbestendige organisatie van de acute zorg met meer samenwerking belemmert. Het is afwachten hoe het nieuwe kabinet omgaat met deze waarschuwing van de NZa, gegeven de wens om de streekziekenhuizen te behouden.
Vliegende start
Kortom: op het terrein van de acute zorg is de afgelopen maanden al het nodige voorwerk gedaan, zodat het nieuwe kabinet in staat wordt gesteld om spoedig inhoudelijke keuzes te maken. Dan zullen we ook zien of het kabinet op het terrein van de acute zorg een nieuwe weg in slaat of de onder Rutte IV gekozen richting in grote lijnen voortgezet wordt.