Staat eigenaarschap door erfopvolging in de weg aan een tegemoetkoming in planschade?

23 april 2019 | Blog

Op 10 april 2019 deed de Afdeling bestuursrechtspraak een interessante uitspraak over hoe het college van burgemeester en wethouders moet omgaan met een verzoek om een tegemoetkoming in planschade, in de situatie dat iemand eigenaar wordt van een perceel door erfopvolging.

De Afdeling heeft al eerder geoordeeld dat bij erfopvolging, waarbij overdracht plaatsvindt onder algemene titel, niet in de weg staat aan het uitkeren van planschade. Deze uitspraak voegt daaraan toe dat ook de situatie dat in het kader van de verdeling van de erfenis een aanbetaling aan de overige erfgenamen is gedaan daar niet aan in de weg staat. Deze uitspraak betekent concreet dat het moment dat iemand over een woning komt te beschikken door erfopvolging geen peilmoment vormt om de voorzienbaarheid van planschade te beoordelen. Het peilmoment vormt het moment waarop de erflater de overeenkomst tekende tot aankoop van het perceel.

Bestemmingsplanwijziging
In deze uitspraak deed zich de situatie voor dat een persoon eigenaar werd van een woning door erfopvolging. Vervolgens werd in de akte van verdeling afgesproken dat de erfgenaam die de woning had geërfd de overige twee aanwezige erfgenamen uitkocht voor ieder 1/3 deel van de woning.

De gemeenteraad was ondertussen bezig een bestemmingsplanwijziging voor te bereiden. Het nieuwe bestemmingsplan projecteerde in de buurt van de woning een nieuwbouwwijk. De erfgenaam meende dat de waarde van zijn grond door deze ontwikkeling afnam.

In het geval dat iemand van een bestemmingsplanwijziging nadeel ondervindt, kan diegene bij het college van de gemeente waarvan het besluit afkomstig is om een tegemoetkoming in planschade vragen. Een soort schadevergoeding dus. Dat deed de erfgenaam.

Voorzienbaarheid
De wet schrijft voor dat het college, bij het beoordelen van een aanvraag om een tegemoetkoming in planschade, in ieder geval de voorzienbaarheid van de schadeoorzaak betrekt. Indien een woning wordt gekocht na het moment waarop aanleiding bestond om rekening te houden met de kans dat de planologische situatie in ongunstige zin verandert, wordt de schade die daardoor is ontstaan niet vergoed. Dit wordt ook wel actieve risicoaanvaarding genoemd.

Algemene of bijzondere titel
De wet maakt onderscheid in verkrijging van goederen, zoals een woning, onder algemene titel en bijzondere titel. Bij verkrijging onder bijzondere titel, zoals bij een koopovereenkomst, ligt een bewuste keuze van de koper ten grondslag. Bij verkrijging onder algemene titel is sprake van een rechtsfeit, dat vanzelf leidt tot de overdracht. Het meest voorkomende geval van verkrijging onder algemene titel is erfopvolging.

Hoe dient te worden omgaan met de situatie dat iemand het perceel niet (actief) koopt maar vanzelf eigenaar wordt door de afwikkeling van een erfenis? Kan het college die persoon die nadeel van de ontwikkeling ondervindt dan actieve risicoaanvaarding tegenwerpen?

College: erfgenaam kon rekening houden met ontwikkeling
Het college meent dat de erfgenaam, op het moment dat hij eigenaar werd door erfopvolging, rekening diende te houden met de komst van de nieuwbouwwijk. Het college gaat er daarbij vanuit dat de erfgenaam eigenaar werd van de woning onder bijzondere titel en er dus een bewuste keuze aan de eigendomsverkrijging voorafging.

Het deskundigenadvies dat het college aan het besluit ten grondslag legde, interpreteerde de verdeling van de nalatenschap namelijk zo dat de erfgenaam 1/3 deel eigenaar werd door erfopvolging (onder algemene titel) en 2/3 deel van de woning kocht van de andere erfgenamen (bijzondere titel). Op het moment dat 2/3 deel van de woning door de overige erfgenamen aan de erfgenaam werd geleverd, diende hij rekening te houden met de planologisch nadelige ontwikkeling. 2/3 deel van de schade komt op grond van voorzienbaarheid niet voor vergoeding in aanmerking, aldus het college.

Afdeling: geen actieve risicoaanvaarding bij verkrijging onder algemene titel
De Afdeling gaat niet mee in dit betoog. De Afdeling volgt de redenering dat uit de notariële akte blijkt dat sprake was van toedeling van de woning aan de erfgenaam en niet van aankoop van de woning door de erfgenaam. De aanbetaling die de erfgenaam aan de overige erfgenamen deed vond plaats in het kader van de akte van verdeling en ter compensatie van overbedeling ten opzichte van de andere erfgenamen. Dit was ook zo tot uitdrukking gebracht in de notariële akte. Daarmee werd de erfgenaam niet eigenaar onder bijzondere titel, maar door verkrijging onder algemene titel.

Bij verkrijging onder algemene titel, of een wijze van verkrijging die daarmee gelijk kan worden gesteld, mag geen actieve risicoaanvaarding aan de aanvrager worden tegengeworpen. Voor dat oordeel verwijst de Afdeling naar haar planschade overzichtsuitspraak (r.o. 5.31). Deze uitspraak voegt daaraan toe dat ook in het geval van de afwikkeling van een erfenis in het geval van een akte van verdeling geen actieve risicoaanvaarding kan worden tegengeworpen.

Tot slot
Conclusie is dat eigenaarschap door erfopvolging, waarbij overdracht plaatsvindt onder algemene titel, niet in de weg staat aan het uitkeren van planschade. Ook niet wanneer er in het kader van de verdeling van de erfenis vervolgens een aanbetaling aan de overige erfgenamen heeft plaatsgevonden. Dat betekent dat het moment dat iemand over een woning komt te beschikken door erfopvolging geen peilmoment vormt om de voorzienbaarheid van planschade te beoordelen. Het peilmoment vormt het moment waarop de erflater de overeenkomst tekende tot aankoop van het perceel. 

Meld u aan voor onze nieuwsbrieven