Vanaf wanneer kan de mogelijke aanbestedingsplicht voor corporaties gaan gelden? - FAQ aanbestedingsplicht voor woningcorporaties deel 1

27 augustus 2021 | Blog

In deze FAQ-serie gaan we in op veelgestelde vragen over de mogelijke aanbestedingsplicht.

De mogelijke aanbestedingsplicht voor corporaties staat volop in de aandacht. Maar wat betekent dit nu concreet? Wat moet je ermee als corporatie? In deze FAQ-serie gaan we in op veelgestelde vragen over de mogelijke aanbestedingsplicht. Centraal in dit blog staat de vraag wanneer de aanbestedingsplicht kan gaan gelden? Het antwoord is simpel, de plicht gaat waarschijnlijk met terugwerkende kracht in.

Zoals we in een eerder blog al signaleerden, heeft de Europese Commissie een zogenaamd met redenen omkleed advies gestuurd aan de Nederlandse overheid (in soort een laatste ingebrekestelling). De Commissie stelt dat woningcorporaties als publiekrechtelijke instellingen c.q. aanbestedende diensten zijn aan te merken. De Nederlandse overheid heeft dat steeds ontkend. We verwachten dat dat nu ook gaat gebeuren. Normalerwijze zal de Europese Commissie daarna deze zaak voorleggen aan het Europees Hof van Justitie (HvJEU), die vervolgens kan besluiten om woningcorporaties aan te merken als aanbestedende diensten, met een aanbestedingsplicht tot gevolg.

Effect arresten Europees Hof van Justitie

Een arrest van het HvJEU waarin vast komt te staan dat een lidstaat een inbreuk op Europees recht heeft begaan, heeft in beginsel terugwerkende kracht en verplicht de lidstaat te voldoen aan het Europees recht tot het moment waarop de verplichting onder het Europees recht in eerste instantie is ontstaan, tenzij het HvJEU anders besluit. Het VWEU bevat geen specifieke bepaling die voorschrijft dat de arresten van het HvJEU terugwerkende kracht hebben. Echter, de voorganger van het HvJEU overwoog al in 1973 dat het toenmalige EEG Verdrag vereist dat een lidstaat bij herstel van niet-nakoming van Europese regelgeving, maatregelen neemt om de gevolgen van de niet-nakoming in zowel het verleden als toekomst te herstellen.  

Bovendien volgt uit andere jurisprudentie van het HvJEU dat eventueel strijdig nationaal recht niet toepasselijk moet worden verklaard en dat individuen die stellen schade te hebben geleden vanwege de inbreuk, zich op het arrest kunnen beroepen in het geval van schadevorderingen. De achterliggende gedachte van het HvJEU is dat de rechten waarop derden zich beroepen in schadevorderingen niet voortkomen uit de strijdige nationale wetgeving (of gebrek hieraan) maar rechtstreeks voortvloeien uit de Europeesrechtelijke regels. Om deze reden kunnen benadeelden schade vorderen tot het moment - in het verleden -  waarop hun rechten op grond van het Europees recht zijn ontstaan.

Wat zijn de gevolgen voor Nederlandse woningcorporaties

Voor de Nederlandse woningcorporaties kan dit betekenen dat zij vanaf het moment dat zij onder Europees recht als aanbestedende dienst worden aangemerkt, zij hadden moeten aanbesteden. Derden kunnen zich met een beroep op het arrest van het HvJEU waarin dit wordt vastgesteld op het standpunt stellen schade te hebben geleden vanwege in het verleden niet-gevolgde aanbestedingsprocedures en daarmee misgelopen opdrachten. Het is echter niet zo makkelijk als het klinkt. In de praktijk blijkt een vordering tot vergoeding van schade een lastige opgave, omdat de onderneming dan moet aantonen dat ze zouden hebben ingeschreven op die aanbestedingen en bovendien mogelijk zouden hebben gewonnen. Als dat lukt dan kijkt de rechter ook naar het verlies van een kans op het winnen van de opdracht. De rechter verrekent de gemiste kans in de hoogte van de schadevergoeding.

Dit risico betekent dat woningcorporaties er goed aan doen om voor te sorteren op een dergelijk arrest, door al vanaf nu het inkoopbeleid zo in te richten dat de belangrijkste aanbestedingsrechtelijke beginselen (zoals gelijke behandeling, transparantie, non-discriminatie en proportionaliteit) worden gewaarborgd en de kans op toegewezen schadevorderingen zo veel mogelijk wordt verkleind. Enkele tips hoe u dat het best kunt aanpakken, leest u in een volgende versie van deze blogreeks.

Meld u aan voor onze nieuwsbrieven