In de fysieke leefomgeving vindt een breed scala aan activiteiten plaats, die door veel actoren worden uitgevoerd en die verschillend van aard, omvang en duur zijn. Ook de gevolgen van die activiteiten voor de fysieke leefomgeving lopen sterk uiteen. Omdat regulering van alle theoretisch mogelijke activiteiten lastig is, bevat de Omgevingswet diverse zorgplichten: een algemene zorgplicht in afdeling 1.3 van de Omgevingswet en specifieke zorgplichten in de vier Algemene Maatregelen van Bestuur.
Algemene zorgplicht
De algemene zorgplicht houdt in dat eenieder bij zijn activiteiten voldoende zorg voor de fysieke leefomgeving in acht neemt. De verantwoordelijkheid voor een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit is dus geen exclusieve overheidstaak, maar de verantwoordelijkheid van eenieder. De zorgplicht bouwt voort op reeds bestaande zorgplichten uit verschillende wetten (zoals artikel 1.1a van de Wet milieubeheer, artikel 6.8 van de Waterwet en artikel 1a van de Woningwet). Vanwege het algemene karakter en de zeer brede reikwijdte, moet deze zorgplicht fungeren als een vangnet voor de gevallen die niet door de wetgever zijn voorzien, maar wel aperte aantasting van de fysieke leefomgeving tot gevolg hebben. De algemene zorgplicht biedt dan een grondslag voor bestuursrechtelijke handhaving. Er was best kritiek op het ruime bereik en het geringe houvast van deze zorgplicht mogelijk.
Specifieke zorgplichten bieden meer houvast?
Specifieke zorgplichten met een concretere omschrijving zouden meer houvast kunnen bieden. Dat proberen de consultatieversies van de bekende vier (ontwerp) AMvB's, waaronder het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Zie bijvoorbeeld de artikelen 2.10, 6.5 en 7.5 Bal.
Op het eerste gezicht bieden de specifieke zorgplichten inderdaad meer houvast dan de algemene zorgplicht, omdat ze zijn gericht op expliciet genoemde activiteiten en belangen, die tot het toepassingsbereik van de desbetreffende categorie van activiteiten behoren. Daarnaast bevatten de specifieke zorgplichten nadere omschrijvingen van het soort maatregelen dat degene die de activiteit verricht in elk geval moet nemen. De omschrijving van de te nemen maatregelen sluit aan bij de strekking van de algemene rijksregels. Deze strekking is op onderdelen verder aangevuld en gespecificeerd, zonder dat daarbij sprake is van uitputtendheid.
Verder is het met het houvast echter wel gedaan, omdat iedere specifieke zorgplicht volgens de Memorie van Toelichting bij het Bal is te beschouwen als 'open norm', die ruimte laat voor het eigen initiatief om de zorg op juiste en passende wijze te betrachten. Degene die de activiteit uitvoert, moet dus een eigen inschatting maken van de nadelige gevolgen van zijn activiteit voor de belangen die specifiek beschermd worden. Gebeurt dat niet, dan biedt de specifieke zorgplicht de mogelijkheid voor het bevoegd gezag om handhavend op te treden.
Dat is misschien nog te overzien. Het houvast vermindert verder, omdat de zorgplicht volgens de Nota van Toelichting geldt naast de andere regels van het Bal en/of vergunningvoorschriften. Wie zich netjes daaraan houdt, kan dus nog steeds tegen handhaving aanlopen. Dat vermindert de rechtszekerheid van algemene regels en vergunningvoorschriften behoorlijk. In zoverre doen de specifieke zorgplichten dus afbreuk aan het houvast dat men aan algemene regels en/of vergunningvoorschriften meende te mogen ontlenen.
Conclusie
Hoewel de specifieke zorgplichten de algemene zorgplicht op onderdelen aanvullen en preciseren, blijft de zorgplicht een rechtsonzekere figuur. Tegenover het houvast dat zij bieden door specifieke gedragsomschrijvingen, staat dat het houvast van algemene regels en/of vergunningvoorschriften ondergraven. Het zou goed zijn als voor volgende versies van de AMvB's nog eens goed nagedacht wordt of met zorgplichten inderdaad wel afbreuk gedaan moet worden aan de rechtszekerheid van algemene regels en vergunningvoorschriften.
Juridisch advies, bijstand van een advocaat of meer informatie?
Heeft u vragen over de zorgplichten onder de Omgevingswet? Of wilt u dat wij ons licht laten schijnen op een onderwerp dat hier niet is genoemd? Neem dan contact op met Gerrit van der Veen.
In de fysieke leefomgeving vindt een breed scala aan activiteiten plaats, die door veel actoren worden uitgevoerd en die verschillend van aard, omvang en duur zijn. Ook de gevolgen van die activiteiten voor de fysieke leefomgeving lopen sterk uiteen. Omdat regulering van alle theoretisch mogelijke activiteiten lastig is, bevat de Omgevingswet diverse zorgplichten: een algemene zorgplicht in afdeling 1.3 van de Omgevingswet en specifieke zorgplichten in de vier Algemene Maatregelen van Bestuur.
Algemene zorgplicht
De algemene zorgplicht houdt in dat eenieder bij zijn activiteiten voldoende zorg voor de fysieke leefomgeving in acht neemt. De verantwoordelijkheid voor een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit is dus geen exclusieve overheidstaak, maar de verantwoordelijkheid van eenieder. De zorgplicht bouwt voort op reeds bestaande zorgplichten uit verschillende wetten (zoals artikel 1.1a van de Wet milieubeheer, artikel 6.8 van de Waterwet en artikel 1a van de Woningwet). Vanwege het algemene karakter en de zeer brede reikwijdte, moet deze zorgplicht fungeren als een vangnet voor de gevallen die niet door de wetgever zijn voorzien, maar wel aperte aantasting van de fysieke leefomgeving tot gevolg hebben. De algemene zorgplicht biedt dan een grondslag voor bestuursrechtelijke handhaving. Er was best kritiek op het ruime bereik en het geringe houvast van deze zorgplicht mogelijk.
Specifieke zorgplichten bieden meer houvast?
Specifieke zorgplichten met een concretere omschrijving zouden meer houvast kunnen bieden. Dat proberen de consultatieversies van de bekende vier (ontwerp) AMvB's, waaronder het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Zie bijvoorbeeld de artikelen 2.10, 6.5 en 7.5 Bal.
Op het eerste gezicht bieden de specifieke zorgplichten inderdaad meer houvast dan de algemene zorgplicht, omdat ze zijn gericht op expliciet genoemde activiteiten en belangen, die tot het toepassingsbereik van de desbetreffende categorie van activiteiten behoren. Daarnaast bevatten de specifieke zorgplichten nadere omschrijvingen van het soort maatregelen dat degene die de activiteit verricht in elk geval moet nemen. De omschrijving van de te nemen maatregelen sluit aan bij de strekking van de algemene rijksregels. Deze strekking is op onderdelen verder aangevuld en gespecificeerd, zonder dat daarbij sprake is van uitputtendheid.
Verder is het met het houvast echter wel gedaan, omdat iedere specifieke zorgplicht volgens de Memorie van Toelichting bij het Bal is te beschouwen als 'open norm', die ruimte laat voor het eigen initiatief om de zorg op juiste en passende wijze te betrachten. Degene die de activiteit uitvoert, moet dus een eigen inschatting maken van de nadelige gevolgen van zijn activiteit voor de belangen die specifiek beschermd worden. Gebeurt dat niet, dan biedt de specifieke zorgplicht de mogelijkheid voor het bevoegd gezag om handhavend op te treden.
Dat is misschien nog te overzien. Het houvast vermindert verder, omdat de zorgplicht volgens de Nota van Toelichting geldt naast de andere regels van het Bal en/of vergunningvoorschriften. Wie zich netjes daaraan houdt, kan dus nog steeds tegen handhaving aanlopen. Dat vermindert de rechtszekerheid van algemene regels en vergunningvoorschriften behoorlijk. In zoverre doen de specifieke zorgplichten dus afbreuk aan het houvast dat men aan algemene regels en/of vergunningvoorschriften meende te mogen ontlenen.
Conclusie
Hoewel de specifieke zorgplichten de algemene zorgplicht op onderdelen aanvullen en preciseren, blijft de zorgplicht een rechtsonzekere figuur. Tegenover het houvast dat zij bieden door specifieke gedragsomschrijvingen, staat dat het houvast van algemene regels en/of vergunningvoorschriften ondergraven. Het zou goed zijn als voor volgende versies van de AMvB's nog eens goed nagedacht wordt of met zorgplichten inderdaad wel afbreuk gedaan moet worden aan de rechtszekerheid van algemene regels en vergunningvoorschriften.
Juridisch advies, bijstand van een advocaat of meer informatie?
Heeft u vragen over de zorgplichten onder de Omgevingswet? Of wilt u dat wij ons licht laten schijnen op een onderwerp dat hier niet is genoemd? Neem dan contact op met Gerrit van der Veen.