In veel uiteenlopende situaties kan sprake zijn van staatssteun. Denk bijvoorbeeld aan:
- het verlenen van een exploitatiesubsidie of het kwijtschelden van een precarioheffing door de gemeente; of
- het afstoten van een vastgoedobject door een regionale ontwikkelingsmaatschappij.
Omdat staatssteun het gelijke speelveld op de interne markt kan verstoren, kent de Europese Unie een streng staatssteunregime. Staatssteun is in beginsel verboden, tenzij deze verenigbaar met de interne markt kan worden geacht. De Europese Commissie ziet toe op de naleving van de staatssteunregels. Daarom moet in beginsel ieder voornemen tot het verlenen van staatssteun worden aangemeld bij de Europese Commissie. Zij is exclusief bevoegd om te beoordelen of een concrete steunmaatregel verenigbaar is. Zolang de Europese Commissie zich niet over de verenigbaarheid heeft uitgelaten, mag de voorgenomen steunmaatregel niet ten uitvoer worden gelegd. De handhaving door de Europese Commissie staat onder toezicht van het Hof van Justitie van de Europese Unie.
Diensten van algemeen economisch belang
Diensten van algemeen economisch belang (DAEB) zijn economische diensten die een publiek belang dienen. Als deze diensten niet (naar maatschappelijk aanvaardbare voorwaarden) door de markt worden verricht of door de markt zelf worden opgepakt, kan worden gesproken van marktfalen. De overheid kan besluiten om een onderneming met de uitvoering van een DAEB te belasten en daar een compensatie tegenover stellen. Wanneer de overheid de uitvoering van die DAEB financiert, dan dient zij rekening te houden met de staatssteunregels. Onder voorwaarden is deze financiering toegestaan.
Buitenlandse subsidies
Nauw verbonden met de staatssteunregels zijn de Europese initiatieven gericht op de aanpak van buitenlandse subsidies. Waar de staatssteunregels zien op subsidies (in de brede zin van het woord) van de lidstaten, bestaan er momenteel nog geen soortgelijke regels voor subsidies die door overheden buiten de EU worden verleend aan ondernemingen die actief zijn op de interne markt. Efficiënte marktbedrijven op de Europese markt kunnen hierdoor worden verdrongen door minder efficiënte staatsbedrijven of door de overheid gecontroleerde of gesteunde bedrijven van buiten de EU. Op 17 juni 2020 heeft de Europese Commissie een witboek over het tot stand brengen van een gelijk speelveld wat betreft buitenlandse subsidies gepubliceerd. Een wetgevingsvoorstel volgt naar verwachting in het tweede kwartaal van 2021.
Expertise
Onze specialisten kunnen beoordelen of een maatregel kwalificeert als staatssteun en of de deze gemeld moet worden bij de Europese Commissie. Indien het niet mogelijk blijkt om een maatregel dusdanig vorm te geven dat deze buiten het toepassingsbereik van het staatssteunverbod valt, is het vaak wel mogelijk om gebruik te maken van een van de vrijstellingen van aanmeldingsverplichting. Onze specialisten hebben veel ervaring met het staatssteun-proof vormgeven van transacties tussen overheden en bedrijven en denken op praktische wijze met u mee. Zo wordt een langdurig meldingstraject in veel gevallen voorkomen en kan het met de maatregel beoogde initiatief snel doorgang vinden.
Als er toch gemeld moet worden dan kunnen wij de steunmelding begeleiden. Onze dienstverlening omvat verder bijstand bij Commissie-onderzoeken naar mogelijk verboden staatssteun en daarmee samenhangende geschillen voor Europese en nationale gerechten. Onze recente werkzaamheden omvatten onder meer:
- adviseren omtrent grootschalige investeringsprojecten door gemeenten en provincies.
- adviseren omtrent COVID-19-steun door gemeenten;
- adviseren omtrent (vastgoed)transacties door overheidsbedrijven;
- adviseren omtrent de vormgeving van DAEB’s;
- klagen en procederen namens ondernemingen wier concurrenten onrechtmatige staatssteun hebben ontvangen.
