Stel, je wil als college in hoger beroep tegen een uitspraak van de rechtbank waarmee een omgevingsvergunning vernietigd is. In dat geval lopen bestuursorganen tegen het obstakel van een procesbesluit aan, oftewel: een besluit dat door een bestuursorgaan genomen moet worden om een rechtsmiddel aan te wenden.

Wij merken dat er in de praktijk veel vragen leven over procesbesluiten. Hoe zat het ook alweer? Is het nemen van een procesbesluit echt nodig? In dit deel van de blogreeks over procesbesluiten in het bestuursrecht gaan wij hier op in en formuleren wij 4 concrete tips bij het opstellen van een procesbesluit in de bestuursrechtelijke procedure:

1. Wat neem je in een procesbesluit op
2. Update verouderde procesbesluiten
3. Let op namens wie je het procesbesluit neemt
4. Regel een mandaat

Gezien de verschillen tussen procesbesluiten in de bestuursrechtelijke en civiele procedure gaan wij in een apart blog in op de spelregels voor een civiel procesbesluit.

Juridisch kader

De noodzaak tot het nemen van een procesbesluit kan worden teruggevonden in artikel 160, eerste lid onder e, Gemeentewet. Op grond van deze bepaling is het college van burgemeester en wethouders – voor zover voor de bestuursrechtelijke procedure van belang – bevoegd om namens het college of de raad te besluiten tot rechtsgedingen, bezwaarprocedures of administratief beroepsprocedures of handelingen ter voorbereiding daarop. Artikel 158 Provinciewet en artikel 86 Waterschapswet bevatten soortgelijke bepalingen voor het college van gedeputeerde staten en het dagelijks bestuur van het waterschap.

Bestuursrecht: ontbreken van tijdig genomen procesbesluit niet (altijd) fataal

In het bestuursrecht is een procesbesluit vereist indien door het bestuursorgaan (hoger) beroep wordt ingesteld of een voorlopige voorziening wordt aangevraagd. Voor het voeren van verweer is een procesbesluit niet nodig.

Tot 2021 was in het bestuursrecht het uitgangspunt dat het ontbreken van een binnen de hoger beroepstermijn genomen procesbesluit fataal was. Zonder geldig procesbesluit werd de rechtbankuitspraak onherroepelijk en was de procesgang tot de bestuursrechter in hoger beroep uitgesloten.

Afdeling: reparatie achteraf mogelijk
In een uitspraak van 17 maart 2021 van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State is deze lijn versoepeld. De Afdeling heeft toen geoordeeld dat het voldoende is dat tijdens de procedure komt vast te staan dat het bestuursorgaan het ingestelde hoger beroep bekrachtigt (lees hierover ons blog). Reparatie achteraf is daarmee mogelijk. Doorslaggevend is dus dat in de procedure vast komt te staan dat het bestuursorgaan instemt met het instellen van een rechtsmiddel. Een procesbesluit kan daarmee ook na het verstrijken van de hoger beroepstermijn worden overgelegd.

CBb en Centrale Raad van Beroep
Het College van Beroep voor het bedrijfsleven sloot zich onlangs aan bij de lijn van de Afdeling, waarmee het mogelijk werd gemaakt om het gebrek van een procesbesluit achteraf te repareren. De CRvB lijkt eveneens geen strikte benadering te hanteren, al is er nog geen uitspraak waarin nadrukkelijk wordt aangesloten bij de nieuwe lijn.

Tips voor het opstellen van het procesbesluit

Hierna geven wij 4 tips voor het opstellen van procesbesluiten in het bestuursrecht.

Tip 1: Wat regel je in een procesbesluit
Voor het nemen van een procesbesluit gelden in het bestuursrecht geen vormvereisten. In ieder geval lijkt het ons aangewezen dat in het procesbesluit wordt opgenomen:

1. door welk bestuursorgaan;
2. tegen welke uitspraak er een rechtsmiddel wordt ingesteld en;
3. als door een gemachtigde (advocaat) wordt geprocedeerd, welke proceshandelingen de gemachtigde mag verrichten. Dit laatste kan worden ondervangen met een ruime formulering zoals “het verrichten van alle noodzakelijke proceshandelingen, waaronder doch niet uitsluitend (…).’

Tip 2: Verouderde procesbesluiten
Indien er gebruik wordt gemaakt van oudere procesbesluiten (voor 1 januari 2020) dan is het goed om na te gaan of er een update nodig is. Dit omdat het besluit tot rechtsgedingen of bezwaarprocedures eerder was opgenomen in artikel 160, eerste lid, onder f, Gemeentewet. Voortaan staat dit in sub e (Stb 2019, 173).

Tip 3: Juiste bestuursorgaan
Stel de rechtbank doet een uitspraak waarin zij een besluit tot sluiting van een woning herroept. De nauwlettende lezer zal zijn opgevallen dat de burgemeester, anders dan de raad en het college, niet in artikel 160, eerste lid onder e, Gemeentewet wordt genoemd. Indien de burgemeester een voorlopige voorziening wil aanvragen of in hoger beroep wenst te komen tegen zo’n uitspraak dan moet het procesbesluit worden genomen door de burgemeester. Ook moet in de gaten worden gehouden dat hoewel het college gelet op de tekst van artikel 160, eerste lid onder b en e ook kan besluiten tot rechtsgedingen namens de raad en beslissingen van de raad mag voorbereiden, de raad bevoegd kan zijn om anders te besluiten. Dat kan ertoe leiden dat het college namens de raad beroep instelt tegen een bestemmingsplan, maar de raad daar vervolgens toch van afziet.

Tip 4: Regel een mandaat
Het college heeft de mogelijkheid om zijn bevoegdheid tot het nemen van een procesbesluit te mandateren aan daartoe aangewezen ambtenaren (artikel 10:3, eerste lid, Awb). Zeker in spoedeisende gevallen (voor het aanvragen van een voorlopige voorziening) raden wij aan om de bevoegdheid tot het nemen van procesbesluiten in het mandaatregister op te nemen. Zo voorkom je als bestuursorgaan dat je tot na het reces moet wachten tot je een procedure in gang kunt zetten! Houd ook in de gaten dat het soms nodig is om het mandaatregister te updaten.

Tot slot

Wij hopen dat wij met dit blog meer duidelijkheid hebben geboden over (het belang van) procesbesluiten in het bestuursrecht. Mocht u naar aanleiding van dit blog vragen hebben of interesse hebben dat wij voor uw gemeente een format voor een procesbesluit opstellen dan horen wij dit graag.